Dış diyarda, fiziksel bağlantının rahatlığı olmadan, her şey karanlık ve yalıtılmıştı. Yaklaştıkça, kan kırmızı perdeler, tuhaf bir ışığın titreştiği muazzam boşlukları gizliyordu. Bu derin, uzak inzivanın içinde, şaşırtıcı bir karanlıkta hapsolmuş şekilde, her yer delilik ve korkuyla, boşluk üstüne boşlukla kaplıydı. Bir köşe dönüldü ve kızıl şeytanın kötü niyetle bakan maskesi bir anda görünür oldu. Orada hiç ışık parlamamış, hiç sıcaklık yaymamış, tamamen siyah, korkunç bir çehre gizleniyordu. Her şeyi önlenemez bir iradeyle büken, derin, tekil bir boşluk. Daha yakında, ışıldayan şeytani hüzmeler karanlığa düşüyor, bir daha asla görülmemek üzere yutuluyorlardı. Karanlığın içinde, acımasızca tüm uzayın ve zamanın içinde dağılan akıllara zarar sesler duyuldu. Dinleyin! Duymuyor musunuz? Duyan herkesi umutsuzluğa iten, derinden, tek bir bas nota. Temiz ve yüksek ve derin ve fazlasıyla müzikal, ama o kadar kendine has ve şiddetli bir perdede ki onu duyanların hepsi çaresiz evrimlerini durdurdular, düzenleri altüst oldu, ta ki en sonunda dalgalar zirveye ulaşıncaya ve tüm bu cümbüş cılızlaşıp donuklaşıncaya kadar. Yine de şeytan hepsiyle görülmeye değer bir kurnazlıkla alay etti, hiç kimsenin maskesini çıkaramayacağı, günahkar bir alay. Geride yalnız bu gölgeli, viran şekil kaldı. Ve Karanlık her şeyin üzerindeki hudutsuz hükmünü sürdürdü.

Görsel&Referans: NASA/IoA/A.Fabian et al./E. Poe

Uzaydaki şeyler devamlı birbirlerine çarparlar. Bunun iyi örnekleri, patlayıp çevredeki yıldızlararası gaz ve tozla çarpışan ve güzel, yaşam veren ve ölümcül supernova kalıntıları ortaya çıkaran, hızla hareket eden püskürük üreten yıldızlardır. Ama patlayan yıldızlar yalnızca bir kez patlar, bu yüzden böylesi çarpışmaların nasıl gerçekleştiğini detaylı şekilde test etmek için fiziksel koşulları kontrollü yöntemlerle tekrar üretmek zordur. Bilim insanları elbette tekrarlanabilir sonuçları sever ve neyse ki doğa da buna uyar. Çarpışan rüzgarlı çift sistemleri, bir tür kontrollü astrofizik laboratuvarı sunar. Bu sistemlerde aşırı derecede güçlü, saatte milyonlarca kilometre hızlarla esen yıldız rüzgarlarına sahip iki yıldız, kütle çekimle birbirlerine bağlıdır. Yukarıdaki görselde gösterildiği gibi, bir yıldızın güçlü rüzgarı kaçınılmaz olarak aradaki boşlukta diğer yıldızın güçlü rüzgarıyla çarpışacaktır ve yıldızlar yörüngede döndükçe şokları farklı madde yoğunlukları ve hızlarında çarpışır, bu da bilim insanlarının bu güçlü şokların tekrarlanabilir, değişen fiziksel koşullara nasıl karşılık verdiğini görmesini sağlar. Böyle bir sistem de süperdev eta Carinae çift sistemidir. Eta Car bilinen en büyük, en parlak yıldızlardan birisi (Güneş’ten yaklaşık 100 kat daha ağır ve birkaç milyon kat daha parlak) ve bunun yörüngesindeki, şimdiye kadar hiç doğrudan görülmemiş dev, parlak bir yoldaş yıldızdan meydana geliyor. İki yıldızın yörüngeleri aşırı derecede dış merkezli, yani iki yıldız arasındaki ayrıklık beş buçuk yıllık dönüşünde 10 kat kadar değişiyor. Daha parlak olan yıldızın güçlü, yavaş rüzgarının yoldaş rüzgarın hızlı, ince rüzgarıyla çarpışması, yıldızlar dönerken değişen X-ışın emisyonu ve diğer yüksek enerji emisyonları üretiyor. Yüksek Enerji Stereoskopik Sistemi (H.E.S.S) teleskobuyla (Namibya’nın Khomas Dağları’nda bulunan bir yer temelli teleskop dizisi) yapılan yeni gözlemler, eta Car tarafından daha da enerjik, görünür ışığın 100 milyar katı kadar enerjili gama-ışın radyasyonu üretildiğini gösteriyor. H.E.S.S. tarafından tespit edilen olağanüstü gama-ışın emisyonunun hızla hareket eden atom çekirdekleri tarafından üretildiği düşünülüyor. Bu da eta Car’ı bir tür göksel Büyük Hadron Çarpıştırıcısı yapıyor.

Görsel: DESY, Science Communication Lab

Bazı galaksilerin merkezlerindeki süperdev kara delikler, çevrelerindeki dönen madde disklerinden madde yutarak çok büyük miktarlarda (Güneş’in toplam güç çıkışından trilyonlarca kat daha parlak) yüksek enerji radyasyonu üretirler. Bu birikim disklerinin nasıl oluştuğunu, varlıklarını ne kadar koruduklarını ya da ne kadar kararlı olduklarını kimse gerçekten bilmiyor. Bu birikim süreci, galaksilerin ve maddesel Evren’i bir arada tutan maddenin her iki çeşidinin (ışık ve karanlık) “kozmik ağının” evrimi için hayati önemde. Bu yüzden bilim insanları, birikim diski tarafından üretilen yüksek enerji radyasyonuna bakarak bu birikim sürecini araştırmak için çokça zaman harcıyorlar. Bazen tuhaf şeyler oluyor. Az sayıda vakada bilim insanları, bir zaman aralığı için birikim sürecinin tamamen bozulmuş hale geldiğine işaret eden düzensiz değişimler gördüler. Kimse nedenini bilmiyor ve bu nadir olaylar rastgele olduğu için gerçekleşirken yakalanmaları zor oldu. Yani şimdiye kadar. NICER ve Swift X-ışın gözlemevleriyle diğer X-ışın uydularını kullanan bilim insanları, artık birikim süreciyle üretilen X-ışın emisyonunun değişen birikim hızıyla nasıl değiştiğini detaylı biçimde izleyebiliyorlar. Yukarıdaki görsel, aksi durumda sıradan 1ES1927+65 adlı bir galaksideki kara deliğin çevresindeki birikim diskini gösteriyor. İlave görsel bu birikim diskinin X-ışınlarının, bir yıldan daha uzun zamandaki X-ışın gözlemlerinde nasıl değiştiğini gösteriyor. 2018 yazında (X-ışın gücünde 8 saat kadar kısa sürelerde meydana gelen belirgin değişimlerle birlikte) X-ışın emisyonunda dramatik bir düşüş ve 2018 sonbaharında aşamalı bir düzelme görülebiliyor. Bu olağan dışı kanıt gerçek bir bilmece ve olağan dışı bir açıklama gerektiriyor. Astronomlar bu düşüşün muhtemelen, kara deliğe fazla yakınlaşan ve onun inanılmaz kütle çekimi tarafından lime lime edilirken, parçalanan yıldızın tanelerinin birkaç aylık bir süre için iç birikim diskinden gelen madde akışını dağıtmasıyla üretildiğini düşünüyorlar. Bu illüstrasyonda soldaki pano, parçalanan yıldızın bir enkaz akıntısının birikim diski üzerine düşüşünü ve (sağdaki panoda gösterildiği şekilde) iç birikim diskini yok edişini göstermeye çalışıyor.

Görsel&Referans: C. Ricci et al.; NASA/JPL Caltech