Ana Sayfa Genel Çok Büyük Hadron Çarpıştırıcısı

Çok Büyük Hadron Çarpıştırıcısı

Uzaydaki şeyler devamlı birbirlerine çarparlar. Bunun iyi örnekleri, patlayıp çevredeki yıldızlararası gaz ve tozla çarpışan ve güzel, yaşam veren ve ölümcül supernova kalıntıları ortaya çıkaran, hızla hareket eden püskürük üreten yıldızlardır. Ama patlayan yıldızlar yalnızca bir kez patlar, bu yüzden böylesi çarpışmaların nasıl gerçekleştiğini detaylı şekilde test etmek için fiziksel koşulları kontrollü yöntemlerle tekrar üretmek zordur. Bilim insanları elbette tekrarlanabilir sonuçları sever ve neyse ki doğa da buna uyar. Çarpışan rüzgarlı çift sistemleri, bir tür kontrollü astrofizik laboratuvarı sunar. Bu sistemlerde aşırı derecede güçlü, saatte milyonlarca kilometre hızlarla esen yıldız rüzgarlarına sahip iki yıldız, kütle çekimle birbirlerine bağlıdır. Yukarıdaki görselde gösterildiği gibi, bir yıldızın güçlü rüzgarı kaçınılmaz olarak aradaki boşlukta diğer yıldızın güçlü rüzgarıyla çarpışacaktır ve yıldızlar yörüngede döndükçe şokları farklı madde yoğunlukları ve hızlarında çarpışır, bu da bilim insanlarının bu güçlü şokların tekrarlanabilir, değişen fiziksel koşullara nasıl karşılık verdiğini görmesini sağlar. Böyle bir sistem de süperdev eta Carinae çift sistemidir. Eta Car bilinen en büyük, en parlak yıldızlardan birisi (Güneş’ten yaklaşık 100 kat daha ağır ve birkaç milyon kat daha parlak) ve bunun yörüngesindeki, şimdiye kadar hiç doğrudan görülmemiş dev, parlak bir yoldaş yıldızdan meydana geliyor. İki yıldızın yörüngeleri aşırı derecede dış merkezli, yani iki yıldız arasındaki ayrıklık beş buçuk yıllık dönüşünde 10 kat kadar değişiyor. Daha parlak olan yıldızın güçlü, yavaş rüzgarının yoldaş rüzgarın hızlı, ince rüzgarıyla çarpışması, yıldızlar dönerken değişen X-ışın emisyonu ve diğer yüksek enerji emisyonları üretiyor. Yüksek Enerji Stereoskopik Sistemi (H.E.S.S) teleskobuyla (Namibya’nın Khomas Dağları’nda bulunan bir yer temelli teleskop dizisi) yapılan yeni gözlemler, eta Car tarafından daha da enerjik, görünür ışığın 100 milyar katı kadar enerjili gama-ışın radyasyonu üretildiğini gösteriyor. H.E.S.S. tarafından tespit edilen olağanüstü gama-ışın emisyonunun hızla hareket eden atom çekirdekleri tarafından üretildiği düşünülüyor. Bu da eta Car’ı bir tür göksel Büyük Hadron Çarpıştırıcısı yapıyor.

Görsel: DESY, Science Communication Lab

YORUM YOK

Yorumunuzu yazabilirsinizCevabı iptal et

Exit mobile version