M87, Virgo galaksi kümesinde baskın olan dev bir eliptik galaksidir. Galaksi şimdilerde, gölgesi yakın zamanda Event Horizon Teleskobu tarafından görülen, altı milyar Güneş kütlesine sahip merkezi kara deliğiyle ünlü. Madde kara deliğe düşerken kütle çekimsel potansiyel enerjinin serbest kalması, kara deliğin birikim diskinin her iki tarafında, milyonlarca ışık yılı boyunca uzaya doğru fışkıran güçlü madde jetlerine güç veriyor. Bu jet radyo dalgalarında, optik ışıkta ve X-ışınlarında radyasyon yayınlıyor ve bu X-ışın emisyonu nedeniyle Chandra X-ışın Gözlemevi’nin de gözde bir hedefi. Chandra’nın yüksek netlikli kameraları, jetin X-ışın yayınlayan bölümünün yapısına dair sahip olduğumuz en iyi görüntüleri sağlıyor. Chandra 20 yıldır bu jeti inceliyor ve bu veri arşivi, jetin X-ışın emisyonunun, jet galaksilerarası uzaya doğru giderken zamanla nasıl evrimleştiğini araştırmak için eşsiz bir kaynak sağlıyor. Yukarıdaki görsel M87’nin, (sol altta jetin merkezindeki parlak noktanın yakınında bulunan) kara delikten başlayarak yaklaşık 18.000 ışık yılı uzanan X-ışın yayınlayan jetinin tamamının Chandra X-ışın görüntüsü. Jet düzgün değil, ama kara deliğe düşen madde miktarındaki düzensiz ve büyük artışların neden olduğu güçlü madde fışkırmalarının ürettiği parlak X-ışın emisyonu noktalarına sahip. İlave görseller, jetin merkezi yakınındaki parlak noktanın 2012 ve 2017’de alınan iki gözlemini gösteriyor. Bu zaman aralığında parlak nokta belirgin şekilde dışarı doğru ilerledi (ve parlaklığı azaldı). X-ışın noktasının bu beş yılda kaydettiği mesafe, parlak noktanın dışarı doğru ışığın yaklaşık altı katı hızda ilerlediğini gösteriyor gibi duruyor. Bu “ışıktan hızlı” hareket, hiçbir şeyin ışıktan daha hızlı gidemeyeceğini söyleyen kozmik hız sınırını açıkça ihlal ediyor. Aslında bu, ışık hızının yaklaşık %99’unda ilerleyen maddenin, jetin bizim bakış açımıza göre doğrultusuyla bir araya geldiğinde oluşturduğu bir tür optik illüzyon.
Görsel: NASA/CXC/SAO/B. Snios et al.