İki dev yıldız içeren çift sistemleri ilginç şekillerde yaşlanırlar. Zaman geçtikçe daha ağır olan nükleer yakıtını daha önce kullanır, genişler ve belki de parçalarını yoldaşının üzerine atar (hatta başlangıçta hafif olanı ikiliden daha ağır olan haline getirir). Bir yıldız nihayetinde nükleer yakıtını tüketecek ve süpernova olarak patlayacaktır. Bu patlama çifti parçalamaya ve iki yıldızı uzaya fırlatmaya yetecek kadar güçlü olabilir. Bazı vakalarda çift sistemi iki süpernova patlamasının ardından bile bağlı kalabilir; bu durumda başlangıçtaki iki yoldaşın kompakt kalıntıları, nötron yıldızları ya da kara delikler (veya bir kombinasyonu), Einstein’ın kesin kütle çekim kurallarına boyun eğen iki zombi gibi birbirleri etrafında dönerler. Ama Einstein’ın söylediği şekilde birbirleri etrafında dönen kompakt cisimler, uzay zamanın kendisinin dalgalanmasına sebep olan kütle çekim radyasyonu yayınladıklarından bu aşamada bile işler tuhaf bir hal alabilir. Sistemin kütle çekim enerjisinin kaybedilmesi iki zombi yıldızın, Evren’de muhtemelen yeni bir kara delik oluşturmak üzere aşırı şiddetli bir etkileşimle birleşene kadar spiraller çizmesine yol açar. Yukarıdaki görsel, iki yıldız birleşmeden hemen önceki bir nötron yıldızı çift sisteminin illüstrasyonu. LIGO gibi kütle çekim dalgası teleskoplarını kullanarak bu süreçlerden iki düzine kadarına şahit olduk. Özellikle önemli bir birleşme 17 Ağustos 2017’de, LIGO iki nötron yıldızının birleşmesinden kaynaklanan kütle çekim dalgalarını, Fermi Gama-ışın Uzay Teleskobu ve INTEGRAL gama-ışın uzay gözlemevinin ekstrem radyasyonu görmesiyle aynı anda gözlediğinde tespit edilmişti. İki nötron yıldızının, biyolojik açıdan önemli (molibden gibi) eser elementleri ve altın benzeri değerli metalleri yaratan birleşmesi, aslında Evren’deki yaşam için hayati öneme sahip. 27 Nisan 2019’de LIGO iki kompakt cismin birleşmesinden kaynaklanan bir başka uzay zaman titreşimi gördü. Bu olay, toplamda Güneş’in 3,4 katı kadar kütleye sahip olan, nispeten düşük kütleli iki cismin birleşmesiyle üretildi. Bu da her bileşenin nötron yıldızı aralığında, yani Güneş’in yaklaşık 1-2 katı kütleye sahip olduğu anlamına geliyor. Ama bu olayda hiç gama-ışın radyasyonu görülmedi. Bu sistemin tespit edilebilir gama-ışınları yayınlamadığı, veya belki de iki küçük kara deliğin birleşmesinin sonucu olduğu anlamına gelebilir. Eğer durum buysa bunlar şimdiye kadar keşfedilen en küçük kara delikler olabilir.
Görsel: National Science Foundation/LIGO/Sonoma State University/A. Simonnet