Evren’deki X-ışın yayınlayan cisimlerin gözlemi yalnızca Dünya atmosferinin opak bariyerinin üzerinde yapılabilir. Bu yüzden X-ışın gözlemleri büyük oranda X-ışın uydu gözlemevlerine dayanır. Uzay temelli X-ışın gözlemevlerinin tarihi (Güneş’in X-ışın emisyonunu incelemek üzere tasarlanan) Vanguard 3 uydusunun fırlatıldığı 1959 yılına kadar geriye gidiyor. Einstein Gözlemevi, ROSAT, Chandra X-ışın Gözlemevi, XMM-Newton ve diğer pek çok X-ışın gözlemevinin katkıları, kozmik yüksek enerji süreçleri ve olgusu hakkındaki anlayışımızı genişletti. Bu görevlerin büyük bölümü ABD, Avrupa ve Rus uzay ajansları tarafından tasarlandı, fırlatıldı ve işletildi. Artık Çin de X-ışın astrofiziğinde gittikçe büyüyen bir rol oynuyor. Çin’in ilk X-ışın astronomisi görevi, Sert X-ışın Modülasyon Teleskobu (HXMT) geçtiğimiz Haziran’da fırlatılmıştı. Çin Bilimler Akademisi yakın gelecekte fırlatılacak başka uzay temelli yüksek enerji astrofiziği araçları da planlıyor. Çin’in (2021’de fırlatılması planlanan) Einstein Sondası, (manyetizmayla ilişkili yıldız patlamaları, birikimle ilişkili kara delik ve nötron yıldızı patlamaları, kompakt cisim birleşmeleri ve diğer ekstrem olaylar gibi) kısa süreli olaylar için gökyüzünde büyük alanları izlemek ve bu olayları hızlı devam gözlemleri için yerdeki astronomlara hemen bildirmek üzere “ıstakoz gözü” optikler kullanan küçük bir uydu. Burada Çin’in geliştirilmiş X-ışın Zamanlama ve Polarimetre (eXTP) uydusu, nötron yıldızları ve diğer cisimlerin X-ışın emisyonunun hem spektrumu, hem de polarizasyon durumuyla ilgili hassas gözlemler gerçekleştirmek için tasarlanan bir görev resmediliyor. 20’den fazla ülkeden 200’den fazla yüksek enerji astrofizikçisinin oluşturduğu bir ekibin katkılarını da içeren eXTP uydusu, Çin’in bugüne kadarki en maliyetli ve iddialı X-ışın görevi olacak. Geliştirilmesi onaylandığı takdirde eXTP 2025 yılında fırlatılacak.
Görsel & Referans: INSTITUTE OF HIGH ENERGY PHYSICS