Kuasarlar, galaksi merkezinde bir milyon Güneş’ten daha ağır, korkunç süperdev kara deliklerin gizlendiği aktif galaksilerdir. Bu süperdev kara delikler, galaksilerarası uzaya doğru on binlerce ışık yılı boyunca uzayan jetler fırlatır. Galaktik kuasarların küçük ölçekli versiyonları olan mikrokuasarlar ise bir kompakt cisim (nötron yıldızı ya da kara delik) ve nispeten normal bir yoldaş yıldız içeren çift yıldız sistemleridir. Mikrokuasarlar yoldaşlarından madde çekip yutarak güçlü rüzgarlarla jetler atar ve çevredeki yıldızlararası uzaya enerji ile madde saçar. SS 433, galaksimizde bulunan ünlü bir mikrokuasar. SS 433, Güneş’in yaklaşık 30 katı kütleye sahip bir dev yıldızla bunun yörüngesindeki yaklaşık 10-20 güneş kütlesinde bir kara delikten meydana geliyor. Kara delik yoldaş yıldızdan beslenirken uzaya doğru spiral çizen dar, devinen bir jet yayınlar. Fermi Gama-Işın Uzay Teleskobu ve dev Arecibo radyo teleskobuyla yapılan yeni bir çalışma, SS 433’ten 100 ışık yılı kadar uzaktaki kozmik gaz bulutundan gelen gizemli bir yüksek enerji gama-ışın sinyali, bir tür yüksek enerjili “kalp atışı” ortaya çıkardı. Normalde soğuk ve zararsız bu buluttan gelen gama-ışın sinyali, SS 433’teki kara deliğin presesyon yapan jetinin ritmiyle zonkluyor. Bu da, SS 433’ün presesyon yapan jetiyle bulutun gama-ışın zonklamaları arasında doğrudan bir ilişki olması gerektiğini gösteriyor. Bilim insanları, jetlerde veya belki de kara deliğin yakınında üretilen, ışığa yakın hızlarda hareket eden hızlı proton dalgalarının, bulutun periyodik olarak gama-ışın dalgaları yayınlamasına sebep olabilecek bir yüksek enerji çarpışması şeklinde düzenli olarak buluta çarpabileceğini öne sürüyorlar. Yukarıdaki bu görsel, SS 433 ve yakın nebulanın içindeki tuhaf gama-ışın atışlarının bir tasviri. Mikrokuasar SS 433 ve devinen spiral jeti, görüntünün ortasında görülebiliyor. Yakındaki gaz bulutu da SS 433’ten biraz uzakta, ön planda görülebilirken eş merkezli daireler, SS 433’ün jetinin presesyon frekansıyla uyumlu olarak zonklayan gama-ışın atışı dalgalarının üstünü gösteriyor.
Görsel: DESY, Science Communication Lab