Ana Sayfa Genel Ani ULX

Ani ULX

Bildiğimiz en güçlü X-ışın kaynakları birikim yapan kara deliklerdir. Bu kara delikler güçlerini çevrelerinden madde biriktirmelerinden alırlar. Bu maddeler, kompakt bir çift sistemindeki yıldız kütleli “küçük” bir kara delik tarafından komşu bir yıldızdan çekilebilir, ya da aktif bir galaksinin merkezindeki süperdev kara delik tarafından yutulan dev gaz, toz ve yıldız bulutları olabilir. Her iki durumda da bu süreç neredeyse aynıdır: maddeler kara deliğin olay ufkuna doğru girdap şeklinde düşerken muazzam miktarlarda yüksek enerji X-ışın radyasyonu yayınlayan sıcak bir birikim diski oluşturur. Bu radyasyonun gücü o kadar fazladır ki biriken madde miktarını sınırlayabilir ve çok fazla radyasyon üretilirse bir kesme valfi gibi davranabilir. Bu yüzden birikim yapan bir kara delik sisteminin yayınlayabileceği maksimum radyasyon miktarı olmalı. Astronomlar geçtiğimiz yıllarda, birikim yapan kompakt cisimlerin karakteristiklerine sahip olan ama bu limitten çok daha parlak gibi duran gizemli bir cisim sınıfı tanımladılar. Bu kaynaklara Aşırı Parlak X-ışın kaynakları, ya da kısaca ULX’ler adı veriliyor. Bu tuhaf kaynakların doğası henüz tam olarak anlaşılabilmiş değil. Bazı ULX’ler birikim yapan nötron yıldızları gibi görünüyor ve gözlenen X-ışınları muhtemelen nötron yıldızından çıkan dar bir parçacık hüzmesinden kaynaklanıyor. Öne sürülen diğer ULX’ler “orta kütleli”, yani bin ya da daha fazla Güneş kütlesine sahip kara delikler, belki de yıldız kütleli ve süperdev çeşitleri arasında geçişken olan cisimler. Yukarıdaki görsel Havai Fişek Galaksisi’nin optik bir görüntüsünü gösteriyor. Görselin üzerine eklenen parlak mavi ve yeşil noktalar NuSTAR uzay gözlemevi tarafından görüldüğü şekliyle ULX’lerin parlak yüksek enerji X-ışın emisyonu kaynaklarının konumlarını gösteriyor. Yeşille gösterilen nokta, NuSTAR gözlemleri sırasında birden beliren şaşırtıcı bir kaynağın emisyonu. Bu “Yeşil ULX”in doğası kesin olarak bilinmiyor. Bu ani parlaklaşma belki büyük miktarda maddenin bir kara delik ya da nötron yıldızı tarafından biriktirilmesinden kaynaklanıyordur. Belki de bir kara delik yoldaş yıldızını yutmuştur.

Görsel: NASA/JPL-Caltech/Dijital Gök Taraması

Yorumunuzu yazabilirsiniz