Gama-ışını patlamaları (GRB) bugün gözlemleyebildiğimiz en enerjik olaylardır. GRB’ler uzaydan gelen, kısa süreli, şiddetli yüksek enerji parlamalarıdır ve uzun yıllar boyunca astronominin en büyük gizemlerinden biriydiler. İlk kez Temmuz 1969’da gözlenen (ancak ilk kez 1973’de kaydedildiler) GRB’ler uzun süre gizemlerini korudular, çünkü kısa süren, yoğun Gama-ışını parlamalarının uzaydaki konumunu belirlemek zordur. GRB’leri anlamak, neredeyse eş zamanlı Gama-ışını, X-ışını ve optik dalga boyları gözlemleri yapabilme becerisi gerektirir. NASA’nın yukarıda gösterilen Swift uzay teleskobuna bakın. Swift, bir tanesi Gama-ışını aralığında, bir tanesi X-ışını aralığında ve bir tanesi de optik ve morötesi aralıklarında çalışan üç tane teleskoptan oluşuyor. Gama-ışını detektörü, Patlama Uyarı Teleskobu (BAT), patlama tarafından oluşturulan Gama-ışını gölgelerini kullanarak geniş bir alanda Gama-ışını patlamalarının tespitini ve konumlarının belirlenmesini sağlıyor. Bir kez BAT tarafından tespit edildikten sonra, Swift hızlıca kaynağı X-ışın Teleskobu ve UV ve Optik Teleskobu’nun görüş alanına alacak şekilde dönebilir ve bu enerjilerdeki patlama son ışımalarını ölçüp, Swift ve diğer uzay teleskopları ya da yer teleskopları tarafından devamında yapılacak takip için isabetli bir pozisyon bilgisi sağlayabilir. Kasım 2004’te fırlatılan Swift, GRB’lerle ilgili anlayışımızda devrim niteliğinde değişiklikler yaptı ve GRB’lerin devasa bir yıldızın çöküşü ya da nötron yıldızlarının birleşmesi yoluyla kara delik oluşumu ile ilişkili olduğunu gösterdi. Swift on yıllık görev süresi boyunca 26,000 ayrı hedefin 315,000 gözlemini yaptı ve 900’den fazla GRB tespit etti. Swift aynı zamanda çok amaçlı da. GRB’leri aramadığı zamanlarda, aktif galaksilerdeki süperdev galaksilerin toplanmalarından yayılan yüksek enerji emisyonlarını incelemek ve yıldızları yutuşlarını izlemek, galaksilerin morötesi ve X-ışını haritalarını oluşturmak, yıldızlardan gelen şiddetli yüksek enerji emisyonlarını tespit etmek ve incelemek ve Samanyolu’nun süperdev karadeliği Sgr A’nın uzun süreçli değişimlerini takip etmek için tamamlayıcı teleskoplarını kullanıyor.
Görsel: NASA