Astronomide, bir “nova” (Latince “yeni”) gökyüzünde yeni bir yıldızın ortaya çıkışını belirtir. Bugünlerde göklerde yeni yıldızları bulmak ve tanımlamak oldukça sıradan bir iş. Ama tamamen yeni bir tür yıldız bulmak çok nadir görülen bir durum. Astronomlar 2019’da küçük, ışıldayan bir küresel bulutun merkezinde, tuhaf bir cismin keşfedildiğini duyurdular. Bu cisim, Güneş’in yaklaşık 40 katı, 200.000 derecelik yüzey sıcaklığıyla aşırı derecede sıcak. Tuhaf şekilde bu cisim, Evren’deki en bol elementler olan hidrojen ve helyumun varlığına dair hiçbir işaret göstermiyor. Cisim aynı zamanda saatte 58 milyon kilometreyle ilerleyen, aşırı hızlı esen bir rüzgar yayıyor. Dünya’dan Ay’a sadece 24 saniyede gidecek kadar hızlı. Bu özellikler ve yüksek dönüş hızıyla güçlü manyetik alanlar, cismin iki beyaz cüce yıldızın birleşmesi sonucu oluştuğunu söylüyor. Beyaz cüceler, Güneş benzeri nispeten yaygın düşük kütleli yıldızların, yıldız nükleer yakıtını tükettiğinde (bu ne yazık ki yaklaşık 5 milyar yıl içinde Güneş’in de başına gelecek) oluşan, hidrojen (ve de helyum) yoksunu yanıp tükenmiş çekirdekleridir. Beyaz cüceler aşırı yoğunlardır: bir çay kaşığı dolusu beyaz cüce maddesi, küçük bir kamyon kadar ağırlığa sahip olacaktır. Beyaz cüceler hakkında ilginç bir şeyse, “Chandrasekhar limiti” (ilk kez hesaplayan Subrahmanyan Chandrasekhar’ın adını taşıyan) adı verilen ve Güneş’in kütlesinin yaklaşık 1,4 katı olan bir üst kütle sınırına sahip olmaları. Bu yüzden eğer iki beyaz cüce birleşirse ne olacağı pek net değil, ama böyle birleşmeler doğal olarak (Samanyolu’nda da oldukça yaygın görülen) çift yıldızların evriminden kaynaklanıyor olmalı. Bu cismin XMM-Newton X-ışın gözlemeviyle gerçekleştirilen X-ışın gözlemleri, cismin yüksek enerji emisyonunu anlamak ve cismin gerçekten bir beyaz cüce birleşmesi olup olmadığını belirlemek için yapıldı. Yukarıda gösterilen sahte renkli X-ışın görüntüsü, hem merkezdeki cisimden, hem de onu çevreleyen nebuladan gelen çok parlak X-ışın emisyonunu ortaya çıkarıyor. X-ışın emisyonu aynı zamanda cismin garip bir kompozisyona sahip olduğunu ve neon, magnezyum, silikon ve kükürt gibi astrofizik açıdan sıra dışı pek çok element içerdiğini gösteriyor. X-ışın verileri, bu cismin tuhaf bir süpernova olayıyla bağlantılı olduğuna işaret ediyor ve bir çift yıldız sistemindeki iki beyaz cücenin çarpışıp birleşmelerinin sonucu olduğu tezini daha da fazla güçlendiriyor. Teoriler bu cismin kararsız olduğunu ve yalnızca 10.000 yıl içinde (başka) bir süpernova yaşayabileceğini öne sürüyor. Gözümüzü üstünden ayırmasak iyi olur!
Görsel: XMM-Newton/ESA, L. Oskinova/Univ. Potsdam, Almanya