20 Eylül 2019 Haftanın Yüksek Enerji Astrofizik Görseli’nin yirminci yıl dönümü. 2019’un aynı zamanda iki büyük X-ışın görüntüleme tesisinin, Chandra X-ışın Gözlemevi (Temmuz 1999) ve XMM-Newton X-ışın Gözlemevi’nin (Aralık 1999) fırlatılışının yirminci yıl dönümü de olması tesadüf değil. Bu tesisler ve diğer uydu ve yer temelli gözlemevleri sayesinde, geçtiğimiz yirmi yılda Evren’deki en güçlü olaylar hakkındaki bilgimizde inanılmaz ilerlemeler kaydettik. Gama-ışın patlamalarının uzun zamandır gizemli olan kökenlerini belirledik, kütle çekim radyasyonları sayesinde kara deliklerin ve nötron yıldızlarının birleşmelerini nihayet tespit ettik, kara deliklerin galaksi kümelerinde çevrelerini harekete geçirmelerini izledik, Samanyolu’nun çevresinde galaksimizin merkezinden doğan dev kabarcıkları ortaya çıkardık, aşırı kuvvetli fışkırmalara tanıklık ettik, yaşamın dayandığı kimyasal elementlerin kökenlerini bulduk, yıldızların kara delikler tarafından parçalanıp yutulmalarını gördük. Yukarıdaki bu görsel, solda Cas A süpernova kalıntısının Chandra X-ışın Gözlemevi tarafından alınan ilk görüntüsünü gösteriyor. Bu görüntü ilk Haftanın Görüntüsü olarak seçilmiş ve kalıntının merkezindeki kompakt kaynağı, patlayıp X-ışın yayınlayan uzun püskürüğü üreten yıldızın geride bıraktığı küçük çekirdeği nihayet ortaya çıkarmasıyla bilim insanlarını heyecanlandırmıştı. Soldaki görsel, Cas A’nın geçtiğimiz yirmi yılda alınan verilerle oluşturulmuş bir Chandra görüntüsü. Artık renkli olan bu görüntü, süpernova patlaması tarafından oluşturulan ve dağıtılan ağır elementlerin dağılımını gösteriyor. Chandra ve XMM-Newton’la uyum içinde çalışan Swift Teleskobu, Fermi Gama-ışın Uzay Teleskobu, NuSTAR, INTEGRAL, MAXI, ASTROSAT, AGILE, HXMT, IceCube ve NICER, bize günlük olarak inanılmaz keşifler sunan mevcut yüksek enerji gözlemevleri. Bu ekibe yakın zamanda, şu anda Dünya’dan bir milyon kilometreden daha uzakta, L2 noktasındaki bir park yörüngesine doğru ilerleyen SRG görevindeki ART-XC ve eROSITA teleskopları da katılacak. Daha da ileride, yüksek enerji astrofizikçileri, 2030’larda başlayacakları gözlemler için hazırlanan Athena X-ışın Gözlemevi ve Lynx X-ışın Gözlemevi gibi büyük tesisleri bekliyorlar. Evren’deki en şaşırtıcı, kafa karıştırıcı olaylar ve cisimlerin görüntüsünü daha da netleştirecek yeni keşiflerin yapılacağı on yıllar bizi bekliyor.
Görsel: NASA/CXC/SAO