Galaksilerin merkezlerindeki aktif olarak beslenen süperdev kara delikler pasaklı yiyicilerdir. Çok yakın çevrelerinden madde biriktirirler ve bu madde kara deliğe doğru düşerken kütle çekimle dönmenin birlikteliğinin sonucu olarak ince, hızla dönen bir birikim diski oluşturur. Diskteki madde kara deliğe yaklaştıkça gittikçe daha hızlı döner ve geri dönülemeyen bir noktaya ulaşmasından önce, sıcaklıkların yüksek enerji X-ışınları yayınlayacak kadar yüksek olmasına kadar durmadan ısınır. Bu maddenin hızlı dönüşünden ve diskteki elektrik yüklü parçacıklar tarafından üretilen güçlü elektromanyetik kuvvetlerden dolayı bu maddenin bir kısmı diskten kaçarak, uzaya doğru yüz binlerce ışık yılı boyunca uzanan güçlü, yoğun parçacık ve radyasyon huzmeleri oluşturur. Chandra X-ışın Gözlemevi tarafından alınan X-ışın görüntüleri, aktif bir galaksinin sıcak jetinin yakındaki maddelerle nasıl etkileştiğini detaylı biçimde gösterdi. Yukarıdaki görsel Cygnus A adı verilen bir galaksinin yakınındaki bölgenin çoklu dalga boyu görüntüsü ve X-ışın emisyonunu morla, optik emisyonu ise kırmızı, yeşil ve maviyle gösteriyor. Merkezi kara deliğin çevresindeki birikim diskinin parlak X-ışın emisyonu, görselin merkezindeki güçlü X-ışın kaynağı olarak görülüyor. X-ışın yayınlayan parçacık huzmeleri, kara delikten sola ve sağa doğru uzanan dar X-ışın emisyonu bantları olarak görülebiliyor. Chandra’nın yüksek çözünürlüklü X-ışın kameraları bilim insanlarının, çevredeki ortamla etkileştiği sırada X-ışın huzmesinin bükülmelerini ve dönüşlerini detaylı olarak incelemelerini sağlıyor. X-ışın yayınlayan huzmenin yolunun tekrar oluşturulması, bahçe hortumundan akan suyun duvara çarpması gibi (yukarıda “sıcak nokta E” olarak görülen) bir gaz bulutuna çarptığını ve buluttan sektiğini gösteriyor. Sekme bulutta 50,000-100,000 ışık yılı uzunlukta ve yalnızca 26,000 ışık yılı genişlikte dar bir tünel açıyor. Son olarak sapan jet (“sıcak nokta D” adı verilen) başka bir gaz bulutunu aydınlatıyor. Buna benzer çalışmalar, galaksilerin merkezlerindeki süperdev kara deliklerin galaksilerarası ortama nasıl enerji ve madde sağladıklarını anlamada kritik öneme sahipler.
Görsel: X-ışın: NASA/CXC/Columbia Univ./A. Johnson et al.; Optik: NASA/STScI