26 Mart 2016’da, Japonya saatiyle 3:01’de, astronomi camiası Hitomi X-ışın Gözlemevi’nin trajik kaybını yaşadı. Yalnızca beş hafta önce, 17 Şubat’ta fırlatılmış olan Hitomi, bir dizi sorun sonucunda uzaydaki gerçek yönelimini artık belirleyemecek duruma geldiğinde yörünge kontrol ve doğrulama evresinin sonuna yaklaşmıştı ve Yengeç Nebulası’ndan aktif galaksi Markarian 205’e doğru manevra yapıyordu. Bu sorunları giderme çabaları aslında durumu daha kötü hale getirdi ve nihayetinde uyduyu sınırlarının ötesinde döndürdü. Bu hızlı dönüş uyduda kısmi bir parçalanmaya ve uzatılabilir optik sırayla Sert X-ışın Görüntüleyici cihazının ve de aracın güneş panellerinin kaybedilmesine yol açtı. Yerden verilen komutların dönüşü tersine çevireceğine ve görevin kısmen kurtarılacağına dair umutlar vardı, ama uzay aracına güç sağlamak için gerekli olan güneş panellerinin yitirilmesi, bunu imkansız hale getirdi. 28 Nisan’da Japonya Havacılık ve Uzay Araştırma Ajansı (JAXA) uydunun kaybedildiğini duyurdu.
Hitomi üzerinde birtakım gelişmiş cihazlar taşıyordu. Bunlardan en fazla beklenti uyandıranı, özel bir madde mutlak sıfır yakınlarında bulundurulduğunda tek bir X-ışın fotonu yakalayınca sıcaklıktaki küçük artışları ölçerek, özellikle yüksek çözünürlüklü X-ışın spektrumları üreten bir X-ışın kalorimetresi, Yumuşak X-ışın Spektrometresi’ydi (SXS). Hitomi, uzayda bir X-ışın kalorimetresi uçurmaya dair üçüncü denemeydi, ne yazık ki önceki iki deneme de yine trajik şekilde sona ermişti. Ama Hitomi kaybedilmeden önce, SXS Perseus galaksi kümesinin (burada Chandar X-ışın Gözlemevi’nden bir X-ışın görüntüsünde gösteriliyor) X-ışın emisyonunun bir gözlemini elde etti ve bu tek gözlem, astronomların kara deliklerin, karanlık maddenin ve yıldız patlamalarının evreni nasıl zenginleştirdiğine dair anlayışımızı değiştireceğine inandıkları spektrumlar ortaya çıkardı.
Görsel: NASA/CXC/SAO/E.Bülbül, et al.