Ana Sayfa Genel Jüpiter’in X-ışınlarını Araştırmak

Jüpiter’in X-ışınlarını Araştırmak

XMM-Newton'dan Jüpiter'in manyetosferi

Dış Güneş Sistemi soğuk ve karanlık bir yer olsa da bazı dış gezegenler, nispeten parlak X-ışın emisyonu kaynaklarıdır. Jüpiter gezegeni bunun en iyi örneği. Jüpiter, Dünya’dan yaklaşık 10 kat daha büyük ve 300 Dünya kütlesinde, çoğunlukla hidrojen ve helyumdan meydana gelen, Dünya gibi kaya bir gezegendense daha çok Güneş’e benzeyen dev bir gezegen. Eğer biraz daha fazla (yaklaşık 10 kat daha fazla) kütleye sahip olsa, çekirdeğinde termonükleer yangınlar yanmaya başlayıp onu küçük bir Güneş (ve Güneş Sistemini de bir çift sistemi) haline getireceğinden  bilim insanları Jüpiter’i bir “başarısız güneş” olarak değerlendiriyorlar. Jüpiter Güneş’e, Dünya’dan yaklaşık 5,5 kat daha uzak ve çevresinde bir turunu tamamlaması neredeyse 12 yıl sürüyor. Ama kendi çevresinde çok hızlı dönüyor: Jüpiter’deki bir gün, yalnızca 10 saat kadar sürüyor. Jüpiter’in hızlı dönüşü, güçlü bir iç manyetik dinamo ve Dünya’nın manyetosferine benzeyen, ama yaklaşık 14 kat daha güçlü bir manyetik alan oluşmasına yardımcı oluyor. Dünya gibi Jüpiter de kuzey ve güney kutuplarında kuzey ve güney ışıkları, ya da auroralar üretiyor. X-ışın emisyonu, Jüpiter’in manyetosferinde devam etmekte olan manyetik süreçler hakkında önemli bilgiler sağlıyor. Burada gösterilen, XMM-Newton X-ışın Görevi ile yapılan X-ışın gözlemleri, Jüpiter’in X-ışın emisyonunun kuzey ve güney kutupları yakınında en parlak olduğunu (ama bilinmeyen bir sebeple kuzey kutbuna yakın çok daha parlak olduğunu) göstererek bu süreçler hakkında yeni detaylar sundu. Bu X-ışınları, çoğunlukla manyetosferde hapsolmuş, hızla hareket eden yüklü atomlarla çarpışarak onlarla elektron değişimi yapan oksijen, demir, magnezyum ve diğer elementlerin emisyonu tarafından üretiliyor. XMM- Newton X-ışın gözlemleri aynı zamanda, Jüpiter’in manyetik alanı çevresinde spiral çizen elektronlar tarafından üretilen, daha önce tanımlanmamış bir X-ışın bileşenini gösteriyor. XMM-Newton, Jüpiter’in ekvatoru yakınlarındaki X-ışın emisyonunun, Güneş tarafından üretilen X-ışınlarını yansıttığını ve Jüpiter’in X-ışın emisyonundaki değişimlerin, Güneş faaliyetiyle ilişkili olduğunu da gösteriyor. Bu gözlemler, Jüpiter’in X-ışın emisyonunun, Jüpiter’in manyetosferiyle Güneş’ten atılan yüklü parçacıklar arasındaki etkileşimlerden fazlaca etkilendiğine işaret ediyor.

Görsel: ESA/XMM-Newton; Branduardi-Raymont et al.

Yorumunuzu yazabilirsiniz