Ana Sayfa Genel Gecenin Karanlığını Ölçmek

Gecenin Karanlığını Ölçmek

Gece gökyüzünün karanlık olduğunu hepimiz biliyoruz. Bu bariz lafın aslında derin kozmolojik anlamları var. Eğer Evren yıldızlarla dolu, zaman ve uzayda sonsuz olsaydı tüm bu yıldızların toplam ışığı gece gökyüzünü gündüz gibi aydınlık yapardı. Bu kozmolojik kavrayışa genelde, bu soruyu 1823’te formüle eden Heinrich Wilhem Olbers’in ardından “Olbers Paradoksu” adı veriliyor. Gerçekte gece gökyüzü karanlık değil, bunun yerine Büyük Patlama’dan bugüne kadar tüm yıldızların yarattığı ışıkla hafifçe ışıldıyor. Bu ışıldama şimdiye dek yaşamış tüm yıldızlar tarafından yayınlanan ışığın bir kaydı görevini görüyor, bu sayede bu sönük yıldız ışığını ölçerek kozmik zaman boyunca yıldız oluşumunun bir tarihi oluşturulabilir. Evren’deki toplam yıldız ışığını ölçmek imkansız bir iş gibi görünebilir ama değil. Toplam yıldız ışığı miktarının bir kestirimi, yıldız fotonlarının, blazarlar adı verilen uzak galaksilerin merkezlerindeki süperdev kara delikler tarafından üretilen yüksek enerji gama-ışın fotonlarıyla nasıl etkileştikleri gözlenerek elde edilebilir. Bu blazarlar tarafından üretilen gama ışınları yıldız ışığının fotonlarıyla çarpıştığında gama ışınlarından bazıları kaybolur. Kaç tane gama ışınının ortadan kalktığı belirlenerek kara delikle bizim aramızdaki yıldız ışığı miktarı tahmin edilebilir. Arka plan yıldız ışığı ve zaman ve mesafeyle nasıl değiştiğinin, blazarların gama ışın emisyonu kullanılarak ilk ölçümü 2012’de Fermi Gama-ışın Uzay Teleskobu tarafından oluşturulan gök haritaları kullanılarak yapıldı. O zamandan beri Fermi Evren’i taramaya, kozmik gama ışın gökyüzü hakkında daha fazla detay ortaya çıkarmaya devam etti. Bilim insanları şimdi bu ilave Fermi verilerini, incelenen gama-ışın blazarlarının sayısını neredeyse 5 kat artırmak, ilk yıldızlar oluştuğundan beri üretilen toplam yıldız ışığı miktarına daha da kesin sınırlar getirmek için kullandılar. Yukarıdaki görsel dokuz yıllık Fermi gözlemlerinde tüm gökyüzünden gama-ışın emisyonunu gösteriyor. Görsel galaktik koordinatlarda, bu nedenle Samanyolu’nun parlak düzlemi görüntünün ortasına yakın soldan sağa doğru uzanıyor. Yeni çalışmada kullanılan blazarların konumları yeşil artılarla işaretlenmiş. Fermi blazar ölçümü, Evren’de oluşan yıldızların sayısının yaklaşık 10 milyar yıl önce (Büyük Patlama’dan 3 milyar yıl sonra) zirveye ulaştığını ve o zamandan beri azalmakta olduğunu gösteriyor. Bu yeni Fermi ölçümü kozmik yıldız oluşum tarihini ölçmeye dair diğer denemelerle de uyum gösteriyor.

Görsel: NASA/DOE/Fermi LAT Collaboration

Yorumunuzu yazabilirsiniz