Ana Sayfa Genel Rüzgarlar Kötü Davranıyor

Rüzgarlar Kötü Davranıyor

Güneş’in 10 katından daha fazla kütleye sahip olan yıldızlar aşırı derecede sıcak ve parlaklardır. Aslında o kadar parlaklar ki radyasyonları, atmosferlerinin azımsanmayacak bir miktarını uzaya doğru atar. Astronomlar bu dışa akışlara yıldız rüzgarları adını veriyor. Uzaya doğru saatte bir buçuk milyon kilometreden daha büyük hızla ilerleyen ve her sene uzaya Dünya kütlesini (veya daha fazlasını) taşıyan bu yıldız rüzgarları, Güneş’in güneş rüzgarından çok daha kuvvetliler. Bu yıldızlar sıklıkla, benzer şekilde güçlü yıldız rüzgarına sahip benzer bir yıldızla birliktedirler. Bu çift sistemlerinde, yıldız rüzgarları, yıldızların arasında şiddetli biçimde çarpışırlar. Bu çarpışmalar o kadar güçlüdür ki şoklanan gazlar milyonlarca derecelik sıcaklıklara ulaşır ve X-ışın emisyonu üretir. İki yıldız birbirleri etrafındaki yörüngelerinde döndükçe şok şartları öngörülebilir şekilde değiştiği için, bu sistemlerin X-ışın gözlemleri şokların dış uzayda nasıl davrandıklarını anlamak açısından yararlıdır. Bu “çarpışan rüzgar” sistemlerine özellikle ilginç bir örnek, Samayolu’nun komşusu Küçük Macellan Bulutu’nda ikamet eden, HD 5980 adlı bir çifttir. HD 5980’deki yıldızlar, bilinen en büyük yıldızlardandır: çiftteki her yıldız, Güneş’in kütlesinin 60 katından daha fazlasına sahiptir. HD 5980 aynı zamanda, X-ışınlarında görülebilen “Sevgililer Günü Nebulası” ile de ilişkilidir. HD 5980 özellikle ilgi çekici çünkü daha büyük olan yıldız 1990’larda (kökeni hala kesin olmayan) çok güçlü bir madde fışkırması yaşadı. HD 5980’in 2000’lerin başında başlayan X-ışın gözlemleri, astronomların, fışkırma yavaşlarken dev yıldızın rüzgarındaki değişimin etkilerini incelemesini sağladı. Astronomlar daha büyük yıldızdaki madde kaybının azalmasıyla birlikte X-ışın parlaklığının da azalmasını bekliyordu. Ancak XMM-Newton X-ışın gözlemeviyle yapılan gözlemler, yıldız rüzgarının gücündeki azalmaya rağmen son birkaç yılda HD 5980’in gözlenen X-ışın parlaklığında şaşırtıcı şekilde artış gösterdi. Yukarıdaki görsel, HD 5980’in (görüntüdeki parlak merkezi kaynak) 2012’den yeni bir X-ışın fotoğrafı. Astronomlar, daha önceki fazla kütle kaybı durumunda çarpışan rüzgar şokunun istikrarsız olduğunu ve bu istikrarsızlığın yüzyılın başlarında X-ışın parlaklığını baskıladığını düşünüyorlar.

Görsel & Referans: ESA/XMM-Newton; Y. Naz¨e et al. 2018

Yorumunuzu yazabilirsiniz