Ana Sayfa Genel Geri Taşma

Geri Taşma

Geğiren kara delik

Kara deliklerin pasaklı yiyiciler oldukları astronomlarca iyi biliniyor. Kara deliğin dik kütle çekim kuyusundan aşağı doğru düşen madde hız kazanır ve kara deliğin olay ufkuna yaklaştıkça gittikçe hızlı helezonlar çizmeye başlar. En nihayetinde bu materyalin bir kısmı içeri düşer, ama içeri düşen materyalin ittirmesi bir kısmının kara delikten dışarı atılmasına yol açabilir. Kimi zaman bu dışarı atılmalar nispeten kararlı görünebilir ve galaksilerin merkezindeki süperdev kara deliklerde kuvvetli, uzun süreli ve kara delikten milyonlarca ışık yılı uzanan dar parçacık hüzmeleri yaratabilir. Ancak astronomlar bu fırlatma sürecinin ani fışkırmalarla gerçekleşebildiğine dair kanıtlar bulmaya başladılar. Büyük ve geçici fışkırmalar, kara deliğe ev sahipliği yapan galakside çok büyük etkiler yaratabilir ve galaksinin yıldızlararası ortamını çok büyük mesafeler boyunca şekillendirebilir. Bu sürecin iyi bir örneği yakın zamanda, Chandra X-ışını Gözlemevi tarafından yakınlarda bulunan NGC 5195 galaksisinde keşfedildi. Yukarıdaki Hubble Uzay Teleskobu görüntüsünün sol üstündeki karede gösterilen NGC 5195, komşusu olan daha büyük M51 galaksisiyle etkileşiyor. Sağdaki ilave, NGC 5195’in sahte renkli X-ışın görselini gösteriyor. Bu X-ışını görseli, galaksinin merkezindeki süperdev kara deliğin yakınlarındaki sıcak gazın parlak emisyonunu gösteriyor. Merak uyandırıcı şekilde, Chandra aynı zamanda kara deliğin sol altında bulunan iki adet belirgin X-ışını arkı buldu. Astronomlar bu arkların, muhtemelen kara deliğin topladığı madde miktarındaki geçici ve büyük bir artıştan kaynaklanan kısa süreli fışkırmalar sonucu oluştuklarını düşünüyor. Astronomlar aynı zamanda dıştaki arkın, NGC 5195’te bulunan büyük gaz ve toz bulutlarını sürüp sıkıştırdıkça, yeni dev yıldızların oluşumlarına sebep olduğuna dair kanıtlar da buldular.

Görsel: X-ışını: NASA/CXC/Univ of Texas/E.Schlegel et al; Optik: NASA/STScI