Yıllık Arşiv: 2016

Dev yıldızlar yakıtlarını bitirdiklerinde ve çöktüklerinde geride sıradışı cisimler bırakırlar: kara delikler. Kara delikler uzayzaman kumaşındaki, Evren’in geri kalanından tamamen kopuk bölgeler yaratan yırtıklardır. Galaksimizdeki ve diğer yerlerdeki kara delikler kendilerini çoğunlukla, kara delik şanssız bir komşu yıldızdan madde...

Kara delikler uzayın, ötesine hiçbir şeyin kaçamayacağı bir “olay ufkuyla” sınırlandırılmış bölgeleridir. Einstein’ın kütleçekim teorisine göre olay ufkunu geçen herhangi bir cisim ya da herhangi bir tür sinyalin çevreleyen Evren’le her tür iletişimi sonsuza kadar ortadan kalkar. Einstein’ın teorisi...

Einstein'in tarif ettiği gibi kütle uzayzamanı büker. Bu bükülmenin gözlenebilir etkisi, ışık ışınlarının büyük kütlelerin çevresinde eğrilen yoludur. Işığın kütleyle bu eğrilmesi, arkaplandaki yıldızın ışığının ön plandaki cismin varlığıyla büyütüldüğü ve parlaklaştığı doğal bir mercek üretir. Eğer iki cisim...

Dev yıldızlar patlayarak ölürler ve genellikle artlarında bir kara delik ya da nötron yıldızı gibi bir kompakt cisim bırakırlar. Cygnus X-3 adlı yıldız sistemi, yıldız evriminin bitiş noktasının özellikle ilginç bir örneğidir. Cyg X-3, bir adet dev yoldaş yıldız...

Derin uzaydan gelen gizemli, güçlü ve hızlı sinyaller şu aralar dünya genelindeki astronomların kafasını karıştırıyor. Saniyenin yalnızca küçük bir bölümü kadar süren ultra kuvvetli radyo emisyonu taşmaları olan bu "Hızlı Radyo Patlamaları" (FRBler), 2007 yılında Parkes radyo teleskobunun verilerini...

Kara delikler, yakında bulunan maddelerin bir ölüm sarmalına girdiği ve en nihayetinde bir daha bizim evrenimize dönmemek üzere kara deliğin olay ufkundan geçtiği birikim işlemiyle kütle kazanırlar. Bu maddeler olay ufkuna girmeden önce kara deliğin etrafında gittikçe daha hızlı...

Evren karanlık maddenin (ve az miktarda normal, ya da baryonik maddenin) kütle çekimiyle bir arada tutuluyor. Karanlık maddenin etkilerine dair ilk fikirler 1930'lu yıllara dayanıyor olsa da hiç kimse karanlık maddenin gerçekten ne olduğunu bilmiyor. Kainatın Gama-ışını salınımı üzerine...

Galaksi kümeleri, Evren’in gözlemlenebilir yapısının belirlenmesine yardımcı oluyorlar. Bunların yavaşça ve küçük galaksilerin çarpışmaları ve birleşmeleriyle zaman içerisinde aşamalı şekilde oluştukları düşünülüyor. Bu çarpışmalar, karanlık maddeyi görünür maddeden ayırmaya yetecek enerji üretecek kadar muazzam olabilirler. Bu çarpışmalardan bazıları, kümenin...

X-ışını gökyüzü çok büyük değişkenlik tarafından karakterize edilir. Bazı kaynaklar yanıp sönerken diğerleri hiddetli ve aceleci bir şekilde, çokça dikkat çeken ekstrem fışkırmalarla patlar. Ama üç üniversite öğrencisi tarafından tespit edilen X-ışını fışkırmaları astronomları oldukça şaşırttı. Alışılmadık derecede değişken...

Bir elektromanyetik radyasyon dalgası, dalga boyu (veya frekans ya da enerjisi) ve yönelimi yani polarizasyonu tarafından karakterize edilir. Doğrusal olarak polarize olmuş bir radyasyon dalgası tek bir düzlemde salınır (yukarı ve aşağı ya da bir yandan diğerine). Elektromanyatik radyasyonun...

Büyük galaksinin küçük galaksiyi yuttuğu galaktik yamyamlık, kainatta oldukça sık gerçekleşen bir şey gibi görünüyor. Galaksi dışı uzay aslında kalabalık (nispeten) bir yer ve bu nedenle bazen küçük galaksiler daha büyük komşularının yakınlarına gelir ve kütle çekiminin etkisiyle parçalanır...

Pek çok yıldız, belki de çoğunluğu yaşamlarını, iki (bazen daha fazla) yıldızın kütle çekimi vasıtasıyla bir arada durduğu ve ortak ağırlık merkezlerinin etrafında döndüğü çift sistemleri olarak sürdürür. Çift yıldızlar, Güneş dışında diğer yıldızların kütlelerini ve yarıçaplarını belirlememizi sağladıkları...

  Evrenin ürettiği en yüksek enerji radyasyonunu gözlemek özgün teknikler, biraz da pratik zeka gerektiriyor. Compton Gama-Işını Gözlemevi, AGILE, INTEGRAL, Swift ve Fermi Gama-Işını Uzay Teleskopu gibi yörüngede bulunan uydu gözlemevleri, yüksek enerji kaynaklarını oluşturdukları gölgelere bakarak ya da radyasyonu...

Bir yıldan biraz daha uzun bir süre önce New Horizons (Yeni Ufuklar) uzay aracı cüce gezegen Plüton'un ilk yakın çekim görüntülerini sağlamıştı. Bu görüntüler, katı azot buzulları, su buzundan meydana gelen yüzer dağlar, ateş değil buz püskürten 4,000 metrelik...

Bir kez gerçekleşen bazı olaylar belki de tecrübe edebileceğimiz en ilgi çekici fenomenlerdendir. Yüksek enerji astronomisinde Gama ışını patlamaları bunun klasik örneklerindendir: gökyüzünü birkaç dakika boyunca aydınlatan ve kaybolan çok hızlı Gama ışını radyasyonu parlamaları. Bu patlamaların anlaşılması ancak...

Ortak kütle çekimleri tarafından bir arada tutulan galaksi grupları olan galaksi kümeleri üzerine çalışmalar, galaksilerin yıldızları nasıl ürettiği ve Evren'in bizzat kendisinin nasıl büyüdüğü ve evrimleştiğiyle ilgili hayati bilgiler sağlıyor. Kümelerdeki toplam normal madde kütlesi aslında yıldızlar değil, kümenin...

HEAO-1 ve Einstein Gözlemevi gibi eski X-ışın uydu gözlemevlerinin bulanık görüşü, bir tür “X-ışın Olbers Paradoksu”, her yönde X-ışın emisyonuyla dolu bir gökyüzü keşfetti. X-ışın görüşü geliştikçe ROSAT, XMM-Newton, Swift ve özellikle de Chandra X-ışın Gözlemevi gibi gözlemevleriyle yapılan...

Galaksilerin, galaksiler arası ortamda bulunan muazzam miktarlarda maddenin yığılmasıyla meydana geldiğini düşünüyoruz. Bu maddeler bir araya geldikçe ve hızlandıkça, bazı bölümleri çarpışacak  ve gazı milyonlarca derecelik sıcaklıklara ısıtacaktır. Biriken toplam madde miktarı, yoğunluğu ve dönüşü, üretilen galaksinin türünü, spiral...

Jüpiter, Güneş Sistemi'ndeki en büyük gezegendir. Diğer tüm gezegenlerin toplamından daha büyük ve Yer'in neredeyse 318 katı kütleye sahiptir. Artık başka güneş sistemlerinde de Jüpiter büyüklüğünde başka gezegenler bulunduğunu biliyoruz, bu nedenle Jüpiter gibi büyük, ağır gezegenlerin oluşumları oldukça...

Bir kara deliğin olay ufkuna çok yakın dolaşan yıldızlar Evrenimiz'den tamamen kaybolacaklar. Ancak yok olmadan X-ışınlarında bir çığlık, şiddetli ölümlerini işaretleyen bir sinyal yayınlarlar. Bu X-ışını fışkırmalarından bir tanesi, 28 Mart 2011'de NASA'nın Swift Gözlemevi tarafından tespit edildi. Bu...